Το Κοινό Κτήμα (Public Domain) είναι το DNA της δημιουργικότητας. Ενώ ο κανόνας της Πνευματικής Ιδιοκτησίας απαιτεί άδεια για τη χρήση περιεχομένου, τα έργα που έχουν “πέσει” στο Κοινό Κτήμα είναι ελεύθερα για χρήση και ο καθένας μπορεί να τα χρησιμοποιήσει για οποιοδήποτε σκοπό χωρίς περιορισμούς. Ένα τρόπος για να “πέσει” ένα έργο στο Κοινό Κτήμα είναι όταν η διάρκεια του δικαιώματος copyright λήξει όπως προβλέπει ο νόμος. Με τα χρόνια, το χρονικό όριο του copyright και οι περιορισμοί έχουν αλλάξει πολλές φορές και καθίσταται όλο και πιο δύσκολο για τα δημιουργικά έργα να “πέσουν” στο Κοινό Κτήμα. Ενώ στην αρχή, η διάρκεια του δικαιώματος copyright κράταγε για λίγα μόνο χρόνια, η πλειοψηφία των νόμων περί copyright σήμερα διαρκούν όσο ζει ο δημιουργός + 50 με 100 χρόνια. Η αύξηση του ορίου του Δικαιώματος της Πνευματικής Ιδιοκτησίας παρεμποδίζει την δημιουργικότητα, έχει αυξήσει δραματικά τις τιμές των βιβλίων και έχει επιδεινώσει το πρόβλημα με τα ορφανά έργα (έργα των οποίων οι δημιουργοί δεν μπορούν να ανακαλυφθούν).
Η μεγάλη διάρκεια του copyright δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα. Το δικαίωμα Πνευματικής Ιδιοκτησίας παραχωρεί κάποια δικαιώματα αυτόματα στον δημιουργό χωρίς ο ίδιος να κάνει καμία κίνηση. Αυτό είναι λογικό για κάποιους δημιουργούς, αλλά δεν υποστηρίζει αυτούς που απλά θέλουν να διαμοιράζουν το έργο τους ελεύθερα ή αυτούς που δεν θέλουν καθόλου το δικαίωμα Πνευματικής Ιδιοκτησίας.
Οι δημιουργοί θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να κάνουν ότι θέλουν με το έργο τους. Η σειρά Αδειών Creative Commons προσφέρουν έναν ευέλικτο τρόπο ώστε οι δημιουργοί να μπορούν να υποδεικνύουν ποια δικαιώματα θέλουν να παραχωρήσουν και ποια όχι. Οι δημιουργοί μπορούν να χρησιμοποιούν τις άδειες Creative Commons, οι οποίες είναι μη αποκλειστικές άδειες που βασίζονται πάνω στον νόμο περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας για εφαρμογή. Οι άδειες CC έχουν την ίδια διάρκεια με το copyright μετά τη λήξη της οποίας τα έργα “πέφτουν” στο Κοινό Κτήμα. Το σύστημα αδειοδότησης Creative Commons βοηθάει στην πτώση των εξόδων συναλλαγής με το να βοηθάει τον δημιουργό να επικοινωνεί τα δικαίωμα που αδειοδοτούνται από την αρχή. Με αυτό τον τρόπο οι χρήστες δεν χρειάζεται να ψάχνουν τους δημιουργούς για να πάρουν την άδεια να χρησιμοποιήσουν το έργο τους. Η άδεια δίνεται από την αρχή και ο χρήστης έχει την υποχρέωση να ακολουθήσει τους όρους της άδειας.
Ένας άλλος τρόπος για να μπουν τα έργα στο Κοινό Κτήμα είναι όταν οι δημιουργοί από μόνοι τους παραιτούνται από το δικαίωμα τους, copyright πριν την λήξη του χρονικού ορίου. Ο οργανισμός Creative Commons δημιούργησε την άδεια-εργαλείο CC0 (read “CC Zero”) Public Domain Dedication που επιτρέπει την πράξη αυτή. Η άδεια αυτή χρησιμοποιείται από δημιουργούς που θέλουν να παραιτηθούν ολοκληρωτικά από το δικαίωμα copyright και που σπάνε τα όρια κάθε παραδοσιακού νόμου και επιτρέπουν ολοκληρωτικά την επαναχρησιμοποίηση. Μερικά παραδείγματα χρήσης είναι από τους εκδότες του BioMed Central οι οποίοι υιοθέτησαν πολιτικές Ανοιχτής Πρόσβασης όπως ότι τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται για να υποστηρίξουν τα άρθρα προς δημοσίευση είναι με άδεια CC0 – Κοινό Κτήμα. Ταυτόχρονα, η European χρησιμοποιεί CC0 – Κοινό Κτήμα άδεια για να περιγράψει τα 30 εκατομμύρια αντικείμενα που έχει στη συλλογή της. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου δημιουργοί και ιδρύματα αναδιανέμουν το πολιτιστικό, ερευνητικό και εκπαιδευτικό έργο τους με άδεια CC0 και το δίνουν ελεύθερα το Κοινό Κτήμα. Η άδεια CCO επιτρέπει στους δημιουργούς να αφήσουν το έργο τους στο Κοινό Κτήμα πριν την λήξη του χρονικού ορίου του Copyright. Τι γίνεται όμως με τα έργα που είναι ήδη στο Κοινό Κτήμα όπως τα πολύ παλιά έργα που είναι σίγουρο ότι έχει λήξει το χρονικό όριο;
Για να αναγνωρίζονται ξεκάθαρα αυτά τα έργα που είναι ήδη μέρος του Κοινού Κτήματος τα Creative Commons έφτιαξαν το Public Domain Mark. H Europeana είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα χρήσης και του Public Domain Mark. Ενώ χρησιμοποιεί το εργαλείο CC0 για να αφήσει τα μεταδεδομένα που περιγράφουν τα έργα της συλλογής στο Κοινό Κτήμα (ώστε ο καθένας να μπορεί να τα χρησιμοποιήσει και να φτιάξει ενδιαφέρουσες παρουσιάσεις ή εφαρμογές), χρησιμοποιεί το Public Domain Mark για να ξεχωρίσει ποια από τα έργα της ψηφιακής συλλογής είναι στο Κοινό Κτήμα ήδη επείδη το copyright έχει λήξει εδώ και πάρα πολύ καιρό. Με αυτό τον τρόπο οι χρήστες εύκολα εξετάζουν τον κατάλογο με τα έργα που είναι ήδη ελεύθερα και μπορούν να επεξεργαστούν, να αναδιανεμηθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν με όποιο τρόπο θέλει κανείς.
Παρόλο που υπάρχουν αυτά τα εργαλεία να διευκολύνουν τους δημιουργούν στην επικοινωνία των δικαιωμάτων τους πάνω στο έργο τους, χρειαζόμαστε την υποστήριξη των κρατικών πολιτικών για να αυξήσουμε την πρόσβαση στο Κοινό Κτήμα. Μια τέτοια προσπάθεια υποστήριξης οργανώθηκε από την Διεθνή Οργάνωση Communia (International Communia Association) αποστολή της οποίας είναι να “ενθαρρύνει, να ενδυναμώσει και να εμπλουτίσει το Κοινό Κτήμα”. Η Communia αρχικά ανέπτυξε το Public Domain Manifesto και εξέδωσε 14 προτάσεις πολιτικής κίνησης που δείχνουν τους τρόπους με τους οποίους το Κοινό Κτήμα μπορεί να υποστηριχθεί με αλλαγές και κοινοτικές δράσεις. Ανάμεσα σε αυτές τις 14 συστάσεις γίνεται πρόταση να μειωθεί η διάρκεια του copyright, να διευκολυνθεί η διαδικασία εκκαθάρισης δικαιωμάτων και αναγνώρισης των έργων Κοινού Κτήματος με εναρμόνιση των κανόνων διάρκειας του copyright και κριτήρια περιοχής, και να επιβάλλεται οι ψηφιακές αναπαραγωγές έργων Κοινού Κτήματος να ανήκουν και αυτές στο Κοινό Κτήμα.
Η στήριξη και η ενίσχυση του Κοινού Κτήματος απαιτεί σκληρή δουλειά σε πολλά μέτωπα, από την ανάπτυξη εργαλείων υποστήριξης που μπορούν να μεγαλώσουν το σύνολο των δημιουργικών έργων που ανήκουν σε αυτό μέχρι την ενεργή συμμετοχή σε αλλαγή πολιτικών και αναθεώρηση του Νόμου περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας, μια συζήτηση που ήδη έχει ξεκινήσει. Ενώ τα έργα του Κοινού Κτήματος δεν ανήκουν σε κανέναν η ευθύνη για την ενίσχυση του είναι απολύτως σημαντική καθώς πρόκειται για μια πηγή αστείρευτης γνώσης και πληροφορίας για το μέλλον της ανθρώπινης δημιουργίας και καινοτομίας!
πηγή: www.creativecommons.org
συγγραφέας: Timothy Vollmer, January 14th, 2014
Comments are closed.