Τι είναι τα Creative Commons;
Τα Creative Commons είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που έχει ως βασικό στόχο την υποστήριξη του ανοικτού και προσβάσιμου διαδικτύου, καθώς και τη χρήση, διανομή και αξιοποίηση της γνώσης και της δημιουργικότητας, μέσω ελεύθερων αδειών.
Για την προώθηση των στόχων των Creative Commons εργάζονται εθελοντές σε 70 χώρες, στις οποίες έχουν ήδη προσαρμοστεί οι άδειες Creative Commons. Τα Creative Commons International και οι εθελοντές επικεφαλείς των τοπικών ομάδων είναι ανεξάρτητες και ξεχωριστές οντότητες, ωστόσο συνεργάζονται και συνεισφέρουν εξίσου στην προώθηση της υιοθέτησης των αδειών και των εργαλείων που προσφέρουν τα Creative Commons.
Η ιδέα πίσω από τα Creative Commons είναι ότι ορισμένοι δημιουργοί μπορεί να μη θέλουν να εξασκήσουν όλα τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας που αυτοδικαίως αποκτούν από το νόμο. Τι συμβαίνει, λοιπόν, τότε;
Τι μπορεί, δηλαδή, να κάνει κάποιος δημιουργός που βγάζει μια φωτογραφία, ηχογραφεί ένα τραγούδι, δημοσιεύει ένα άρθρο στο διαδίκτυο και θέλει να μπορεί κάποιος άλλος να το επαναχρησιμοποιήσει, επεξεργαστεί, χωρίς να ζητήσει την άδεια;
Οι άδειες Creatice Commons αποτελούν έναν εύκολο και αξιόπιστο τρόπο να μετατραπεί ο αυστηρός νομικός όρος “υπό την επιφύλαξη παντός νομίμου δικαιώματος, σε “υπό την επιφύλαξη κάποιων δικαιωμάτων” (Some rights reserved) ή ακόμα και “χωρίς επιφύλαξη κανενός δικαιώματος” (No rights reserved).
Πολλοί δημιουργοί έχουν συμπεράνει ότι η επιδίωξη ολοκληρωτικής προστασίας για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας εμποδίζει τη διάδοση του έργου τους στο ευρύτερο δυνατό κοινό και δεν τους βοηθά να αποκτήσουν την αναγνώριση που επιθυμούν. Συγχρόνως, πολλοί επιχειρηματίες προτιμούν να επενδύουν σε καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα, αντί της ολοκληρωμένης προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, προκειμένου να εξασφαλίσουν καρπούς από την «επένδυση» τους σε δημιουργικότητα. Επιπλέον, ορισμένοι δημιουργοί αισθάνονται ικανοποίηση συνεισφέροντας και συμμετέχοντας σε μια δημιουργική κοινότητα διανόησης (intellectual commons). Ανεξάρτητα από το λόγο, είναι φανερό ότι πολλοί πολίτες του Διαδικτύου θέλουν να μοιράζονται με άλλους το έργο τους, καθώς και τη δυνατότητα άλλοι να επαναχρησιμοποιούν, να τροποποιούν και να διακινούν το ίδιο αυτό έργο.
Τα Creative Commons στοχεύουν να βοηθήσουν τους ανθρώπους, που επιθυμούν το έργο τους να διαδίδεται ελεύθερα, μέσω της προσφοράς στο κοινό ενός συνόλου από άδειες χρήσης που παρέχονται χωρίς κόστος.
Ποιος ξεκίνησε τα Creative Commons;
Τα Creative Commons ιδρύθηκαν το 2001 από τους ειδικούς σε νομικά θέματα των τεχνολογιών πληροφορικής, επικοινωνιών και διαδικτύου και σε θέματα διανοητικής ιδιοκτησίας James Boyle, Michael Carroll και Lawrence Lessig, τον καθηγητή επιστήμης υπολογιστών του MIT Hal Abelson, τον δικηγόρο που εξελίχθηκε σε κινηματογραφιστή ντοκιμαντέρ και στη συνέχεια σε ειδικό σε νομικά θέματα του διαδικτύου, Eric Saltzman, και στο διαδικτυακό εκδότη δημοσίων κειμένων Eric Eldred. Επιστημονικοί συνεργάτες και φοιτητές στο Berkman Center for Internet & Society του Harvard Law School βοήθησαν στο ξεκίνημα της προσπάθειας και για τα δύο πρώτα χρόνια της ύπαρξής τους τα Creative Commons στεγάζονταν και απολάμβαναν τη γενναιόδωρη υποστήριξη του Center for Internet & Society στο Stanford Law School.
Ποιός είναι ο σκοπός λειτουργίας των Creative Commons;
Με το διαδίκτυο είναι, πλέον, δυνατή η διανομή έργων σε φορμάτ υψηλής και επαγγελματικής ποιότητας, η συνεργατική δημιουργία σε περισσότερα πεδία, καθώς και η δημιουργία νέων, παράγωγων ή συλλογικών έργων σε παγκόσμιο επίπεδο, με αποκεντρωμένες διαδικασίες και σχετικά χαμηλό κόστος.
Έτσι, παρουσιάζεται μια τεράστια ευκαιρία για αύξηση της δημιουργικότητας και της παραγωγής γνώσης. Δεδομένου ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι διασυνδέονται και επικοινωνούν, καθίσταται ευκολότερο να αποκτήσει κανείς ακριβώς το περιεχόμενο ή την πληροφορία που θέλει ή χρειάζεται, να ολοκληρώσει εργασίες και να λύσει προβλήματα μέσω της συνεργασίας που αυτή η διαδικτύωση καθιστά δυνατή. Η σύγκλιση τεχνολογιών και μέσων, επίσης, δίνει νέες δυνατότητες για δημιουργία παραγώγων έργων από ήδη υπάρχοντα – για παράδειγμα remixes και mashups (συνδυαστικές εφαρμογές διαδικτύου).
Μία ακόμη αξιοσημείωτη πτυχή είναι ότι οι συνέπειες της παγκοσμιοποίησης επηρεάζουν, τόσο το χώρο της επιστήμης και της εκπαίδευσης, όσο και άλλους τομείς της κοινωνίας, όπου νέα μοντέλα γόνιμης συνεργασίας έχουν εμφανιστεί. Η ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια (Wikipedia) και η κοινότητα του ελεύθερου και ανοικτού λογισμικού είναι παραδείγματα αυτών των κοινωνικών και οικονομικών φαινομένων. Οι δραστηριότητες όσων συνεισφέρουν σε έργα σε αυτούς τους τομείς πολλές φορές δεν παρακινούνται από την επιδίωξη (άμεσου) οικονομικού οφέλους, αλλά από τη θέληση για μάθηση, για αναγνώριση και για προσφορά βοήθειας σε άλλους.
Το μειονέκτημα όσον αφορά αυτές τις νέες συναρπαστικές εξελίξεις και δυνατότητες είναι ότι οι νέες τεχνολογίες είναι επίσης δυνατό να χρησιμοποιηθούν για την παραβίαση των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας των δικαιούχων, όπως αυτά ορίζονται σήμερα. Αυτό κατά συνέπεια έχει προκαλέσει την αντίδραση των μεγαλύτερων φορέων δικαιωμάτων, που ακολουθούν την εξής στρατηγική τεσσάρων σημείων: α) προσπαθούν να αποτρέψουν τη διάδοση τεχνολογιών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για παραβίαση των δικαιωμάτων τους· β) αναπτύσσουν εργαλεία που τους δίνουν τη δυνατότητα να ελέγχουν τα δικαιώματά τους με ακρίβεια πρωτόγνωρη και αδιανόητη μέχρι σήμερα: ψηφιακή διαχείριση δικαιωμάτων και τεχνολογικά μέτρα προστασίας από την αντιγραφή χωρίς εξουσιοδότηση· γ) ασκούν με επιτυχία πίεση για υποστήριξη και υιοθέτηση αυτών των τεχνολογικών μέτρων μέσω νομικών περιορισμών· και δ) ξεκινούν μεγάλης έκτασης εκστρατείες δημοσιότητας στοχευμένες στο να διδάσκονται οι νέοι άνθρωποι ότι πρέπει να μένουν μακριά από προστατευόμενο υλικό για το οποίο δεν έχουν άδεια χρήσης, ειδάλλως να γνωρίζουν ότι θα υποστούν συνέπειες.
Αυτές οι αντιδράσεις είναι εύλογες, αλλά δημιουργούν ορισμένους προβληματισμούς, σχετικά με την πιθανότητα καταστολής των ευκαιριών για την ενίσχυση της δημιουργικότητας και της συνεργατικότητας που στοχεύουν στην επίλυση προβλημάτων, μέσω της ευρείας χρήσης των ψηφιακών τεχνολογιών. Αν οι δημιουργοί και οι χορηγοί αδειών υποχρεούνται να διαπραγματεύονται όχι μόνο πολύπλοκους νομικούς όρους, αλλά και να υφίστανται επαχθή τεχνικά εμπόδια και περιορισμούς, τότε πολύς κόσμος είτε θα αγνοεί το νόμο ή θα πάψει να δημιουργεί.
Η εναλλακτική πρότασή των Creative Commons είναι η προσφορά στους δημιουργούς ενός τρόπου να εκφράζουν σαφώς ποιά δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας θέλουν να παραχωρήσουν. Η εφαρμογή των εν λόγω αδειών καθιστά εύκολο για τους δημιουργούς να διατηρούν μερικά δικαιώματα πάνω στα έργα τους και ταυτόχρονα να παραχωρούν κάποια άλλα. Αυτή είναι, στον πυρήνα της, η αποστολή των Creative Commons.
Τα Creative Commons αποτρέπουν τους δημιουργούς από την άσκηση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας;
Αντιθέτως. Οι άδειες Creative Commons βοηθούν τους δημιουργούς να διατηρούν και να διαχειρίζονται τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας που διαθέτουν, με τον τρόπο που εκείνοι επιθυμούν. Οι άδειες αυτές στοχεύουν στην «προαγωγή της προόδου της επιστήμης και των τεχνών». Συνεπώς, βοηθώντας τους δημιουργούς ή τους δικαιοπαρόχους να καθορίσουν με ακρίβεια τον τρόπο άσκησης των δικαιωμάτων τους, επιτυγχάνεται ο παραπάνω στόχος.
Τa Creative Commons δημιουργούν μια βάση δεδομένων νόμιμα αδειοδοτημένου περιεχομένου;
Η απάντηση είναι αρνητική. Τα Creative Commons θέλουν να βελτιστοποιήσουν τη λειτουργία του Διαδικτύου και όχι να δημιουργήσουν μια τράπεζα πληροφοριών που ελέγχεται από ένα και μόνο οργανισμό ή οντότητα. Δημιουργούν εργαλεία προκειμένου ο σημασιολογικός ιστός να μπορεί να αναγνωρίζει και να ταξινομεί αδειοδοτημένα έργα, χρησιμοποιώντας κατανεμημένες και αποκεντρωμένες τεχνικές. Δεν πραγματοποιούν συλλογή περιεχομένου και δεν προβαίνουν στη δημιουργία ευρετηρίων περιεχομένου.
Παρακάτω παρατίθενται ορισμένα παραδείγματα έργων με κείμενο, ήχο, εικόνες, κινούμενες εικόνες καθώς και εκπαιδευτικά έργα, που διανέμονται υπό το καθεστώς των αδειών Creative Commons.
Τα έργα που δημοσιεύονται με άδειες Creative Commons θα ανήκουν ελεύθερα στο κοινό (public domain);
Έντος Ευρωπαϊκής Ένωσης κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβεί, καθώς το δικαίωμα της πατρότητας του έργου του, που έχει δημιουργός και αδειοδότης, είναι απαράγραπτο και αμεταβίβαστο.
Υπάρχει κάποιο κόστος για τη χρήση των αδειών και των εργαλείων του Creative Commons;
Όχι. Προσφέρονται δωρεάν.
Ποιος χρηματοδοτεί τα Creative Commons;
Τα Creative Commons ιδρύθηκαν χάρη σε μια γενναία δωρεά από το Center for the Public Domain και λαμβάνει συνεχώς υποστήριξη από το Ίδρυμα John D. and Catherine T. MacArthur, το Ίδρυμα Hewlett και το Δίκτυο Omidyear. Συνεχίζουν να αναζητούν δωρεές και από άλλες πηγές, συμπεριλαμβανομένων ιδρυμάτων, ιδιωτών και κρατικών επιχορηγήσεων. Αν θα θέλατε να υποστηρίξετε το Creative Commons, είστε ευπρόσδεκτοι να το πράξετε μέσω της σχετικής σελίδας.
Ποιους υπηρετούν ή αντιπροσωπεύουν τα Creative Commons;
Τα Creative Commons υπηρετούν δημιουργούς και χρήστες έργων λόγου, τέχνης ή επιστήμης, και το δημόσιο συμφέρον που ωφελείται από την προαγωγή της διευρυμένης δημιουργικής συνεργασίας. Βοηθούν τόσο όσους θέλουν να επιτρέπουν γενναιόδωρα τη χρήση των έργων τους όσο και όσους χρησιμοποιούν δημιουργικά αυτά τα έργα αυτά.
Που εδρεύουν τα Creative Commons;
Η Creative Commons Corporation είναι μη κερδοσκοπίκή εταιρεία με έδρα τη Μασαχουσέτη που στηρίζεται στην εργασία γεωγραφικά διάσπαρτου προσωπικού και εθελοντών. Τα κεντρικά γραφεία βρίσκονται στο Σαν Φρανσίσκο των ΗΠΑ και στο Λονδίνο στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Υπάρχει περιεχόμενο που φιλοξενείται από τα Creative Commons ή βρίσκεται υπό την ιδιοκτησία τους;
Η πρωταρχική αποστολή είναι να βοηθούν τους δημιουργούς να αδειοδοτούν το έργο τους και να σας προσφέρουν εργαλεία για να δημοσιεύουν τα έργα τους με μεγαλύτερη ευκολία. Εντούτοις φιλοξενούμε και περιεχόμενο στον ιστοχώρο μας ccMixter.
Τα Creative Commons συμμετέχουν στην ψηφιακή διαχείριση δικαιωμάτων (DRM);
Η απάντηση είναι αρηντική. Τα εργαλεία που παρέχουν τα Creative Commons στοχεύουν στο να διευκολύνουν κάθε δημιουργό να εκφράσει ρητά ποια δικαιώματα επιφυλλάσσει, αλλά δεν παρέχουν εργαλεία για την τεχνική επιβολή των δικαιωμάτων αυτών.
Τι γίνεται αν κάποιος προσπαθεί να προστατέψει ένα έργο υπό άδεια Creative Commons με εργαλεία ψηφιακής διαχείρισης δικαιωμάτων (DRM);
Αν κάποιος χρησιμοποιεί εργαλεία DRM για να περιορίσει οποιοδήποτε από τα δικαιώματα που απονέμονται μέσω της άδειας, τότε παραβιάζει την άδεια αυτή. Όλες οι άδειες μας απαγορεύουν στους δημιουργούς να «διανέμουν το Έργο με τεχνολογικά μέτρα τα οποία ελέγχουν την πρόσβαση ή χρήση του Έργου κατά τρόπο ασύμβατο με τους όρους του Συμφωνητικού Άδειας.».
—