ΕΛ/ΛΑΚ | mycontent.ellak.gr |
freedom

2nd INTERNATIONAL COMMUNIA CONFERENCE 2009

2nd INTERNATIONAL COMMUNIA CONFERENCE  2009

TURIN / ITALY


Σε δύο κτίρια απίστευτης αρχιτεκτονικής και αισθητικής ομορφιάς, στο Aula Magna του Πανεπιστημίου του Τορίνο και στο Collegio Carlo Alberto στο Moncalieri πραγματοποιήθηκε το 2ο διεθνές συνέδριο του Ευρωπαϊκού Θεματικού Δικτύου για την προαγωγή του Ψηφιακού Δημοσίου Τομέα (CommuniaThe European Thematic Network on Digital Public Domain), με τη συμμετοχή εξεχουσών προσωπικοτήτων του ακαδημαϊκού χώρου της παγκόσμιας κοινότητας. Το κεντρικό θέμα των εισηγήσεων και της προβληματικής που αναπτύχτηκε αφορούσε την παγκόσμια επιστήμη και την οικονομία διασποράς της γνώσης ανάμεσα στα αντίστοιχα ιδρύματα.

Στην εναρκτήρια ομιλία του ο Paul David (Stanford University & lEcole Polytechnique and Telecom Paris) υπογράμμισε την ανάγκη ουσιαστικής προαγωγής της επιστήμης μέσα από στενή συνεργασία σε παγκόσμιο επίπεδο. Η υλοποίηση του στόχου αυτού απαιτεί μία κοινωνία γνώσης, όπου η πληροφορία και η γενικότερη επιστημονική γνώση, είτε αυτή αφορά τεκμηριωμένες επιστημονικές μελέτες, θεωρίες και συμπεράσματα, είτε αυτούσια δεδομένα, θα πρέπει να αποτελεί αντικείμενο ανοιχτής πρόσβασης, ελεύθερης διακίνησης και χρήσης, καθώς επίσης κοινής μελέτης και κοινού προβληματισμού. Το παρόν νομοθετικό πλαίσιο προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας θεωρεί o Paul David, ότι δε συμβάλλει στην ενίσχυση των επενδύσεων, προκειμένου να διευρυνθεί ο δημόσιος τομέας (public domain) και ο όγκος της διαθέσιμης γνώσης. Σε συνέχεια της παραπάνω εισήγησης παρουσιάστηκαν κάποια παραδείγματα, όπου τέτοια μοντέλα οδήγησαν σε εντυπωσιακά επιστημονικά επιτεύγματα, όπως το Human Physiome Project, το Global Earth Observing System of Systems (GEOSS) και κάποιες εξειδικευμένες επιστημονικές εφαρμογές.

Εξετάζοντας το θέμα από την καθαρά νομική του σκοπιά, ο επιφανής νομικός Bernt Hugenholtz (Institute for Information LawUniversity of Amsterdam) περιέγραψε το παράδοξο που συμβαίνει στον κόσμο της πνευματικής ιδιοκτησίας και το αντίκτυπο αυτού στην ανάπτυξη της επιστήμης. Επιπλέον επεσήμανε τους κινδύνους που το παράδοξο αυτό εμπεριέχει για την προαγωγή της γνώσης και κατέθεσε τις δικές του προτάσεις για την πληρέστερη αξιοποίηση της ανθρώπινης γνώσης. Περιγράφοντας λοιπόν το παράδοξο της πνευματικής ιδιοκτησίας στην επιστήμη, ο Bernt Hugenholtz υποστήριξε, ότι, παρόλο που το βασικό αντικείμενο προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι οι πρωτότυπες δημιουργίες της επιστήμης, εντούτοις η προαγωγή και η διασπορά της γνώσης, δηλαδή των ιδεών, των θεωριών, καθώς και των αυτούσιων επιστημονικών δεδομένων, τα στοιχεία αυτά αποτελούν προνόμιο κάποιων μονοπωλίων, χωρίς η ίδια η γνώση αυτή καθεαυτή, όπως προσδιορίστηκε παραπάνω, να αποτελεί αντικείμενο προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας. Έτσι ακόμα και αν η πρώτη ύλη για την πρωτότυπη επιστημονική δημιουργία δεν αποτελεί αντικείμενο προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας, το υπάρχον νομικό καθεστώς επιβάλλει περιορισμούς, με αποτέλεσμα να προστατεύεται ακόμα και αν δεν ανήκει στο πεδίο προστασίας αυτού. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα καταρχήν να επεκτείνεται η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας τόσο σε αντικείμενο όσο και σε χρόνο. Παράλληλα τα επιστημονικά δεδομένα που είναι κατηγοριοποιημένα με συγκεκριμένη μέθοδο και οργάνωση τίθενται πίσω από το δικαίωμα των βάσεων δεδομένων (Οδηγία 96/9 ΕΟΚ, η οποία ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο με το αρ.7 παρ.3 του Ν.2819/2000) και οι εκδότες απαιτούν από τους φορείς παραγωγής γνώσης (και όχι απαραίτητα από τους δημιουργούς) πολύ κλειστές συμβάσεις και ολοκληρωτική μεταβίβαση δικαιωμάτων. Η παραπάνω κατάσταση σαφώς εμποδίζει την επικοινωνία των φορέων της επιστήμης και υποβαθμίζει την αξία του δημοσίου τομέα. Η λύση λοιπόν σύμφωνα με την άποψη του καθηγητή Hugenholtz βρίσκεται στην επέκταση των νόμιμων περιορισμών του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας σε σχέση με την επιστήμη, στον περιορισμό του δικαιώματος των βάσεων δεδομένων, στην αποδυνάμωση του συμβατικού μοντέλου με τη μορφή : «All Rights Transfer Agreement», στην επανεξέταση της υπάρχουσας τάσης για ιδιωτικοποίηση κοινόχρηστων επιστημονικών δεδομένων και στην ενίσχυση των μοντέλων ανοιχτής πρόσβασης.

Στη συνέχεια έγιναν παρουσιάσεις συγκεκριμένων προγραμμάτων και θεωριών που στηρίζονται στο μοντέλο της ελεύθερης και απρόσκοπτης χρήσης της γνώσης, της πληροφορίας και των αυτούσιων επιστημονικών δεδομένων καταδεικνύοντας τα οφέλη που μπορεί να αντλήσει η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα από τέτοιου τύπου πρακτικές.

Ο Jerome Reichman (Duke Law School) από την πλευρά του εστίασε στη μικροβιολογική έρευνα και εξήγησε τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι νόμοι, έτσι ώστε η μικροβιολογική έρευνα να επεκτείνει τις (μικρής επιστημονικής εμβέλειας) ιδρυματικές δομές της και να δημιουργήσει το δικό της κοινόχρηστο χώρο επιστημονικών ανακαλύψεων και αντίστοιχων εφαρμογών. Άλλωστε κάτι τέτοιο είναι πλέον δυνατό μέσα από τις τεχνολογικές εξελίξεις και τις πρωτοποριακές μεθόδους επεξεργασίας και συγκέντρωσης απίστευτων όγκων δεδομένων, πληροφοριών και πρώτων υλών. Οι παραπάνω τεχνολογικές δυνατότητες θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν τις πιέσεις που ασκούν στην επιστημονική έρευνα των ανεπτυγμένων οικονομιών τα αυστηρά δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και οι σχετικοί συμβατικοί περιορισμοί στην πρόσβαση και τη χρήση υλών, εκδόσεων και δεδομένων. Παράλληλα θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν και οι αντίστοιχες πολιτικές στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, οι οποίες εμποδίζουν την πρόσβαση σε τεράστιο όγκο υλικών που από τη φύση τους (in situ) βρίσκονται στις περιοχές αυτές. Η κατάσταση αυτή έχει οδηγήσει στην απότομη ανάπτυξη διαφορετικών στρατηγικών και τεχνικών αδειοδότησης, με αποτέλεσμα τα έξοδα ακόμα και για την πιο απλή επιστημονική συνεργασία να έχουν εκτοξευτεί στα ύψη. Η λύση που προτείνει ο Jerome Reichman είναι η μη εμπορική επιστημονική έρευνα και η ανάπτυξη ενός πακέτου αρχών και αξιών που θα έχουν οικονομικές, νομικές και δομικές διαστάσεις, προκειμένου να δημιουργηθεί ένας κοινόχρηστος ψηφιακός επιστημονικός τομέας με δυνατότητα παγκόσμιας διανομής. Η νέα αυτή ευέλικτη υποδομή θα προκύψει μέσα από τη συνεργασία του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα ή μεταξύ των ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων οικονομιών.

Ο John Wilbanks (Science Commons Executive Director) υπογράμμισε τη σημασία της συγκέντρωσης τεράστιων όγκων δεδομένων, καθώς και την ανάγκη συμβατότητας των διαφορετικών τεχνολογιών που συγκεντρώνουν τα δεδομένα αυτά. Οι νόμοι εμποδίζουν τη νέα αυτή ανάγκη να γίνει πραγματικότητα. Ακόμα και οι άδειες Creative Commons ενδεχομένως να παρουσιάζουν προβλήματα σε χρήσεις που αφορούν εξαγωγή και επαναχρησιμοποίηση δεδομένων. Απαιτείται λοιπόν υποχώρηση όλων των σχετικών νομικών περιορισμών, και των υποβαλλόμενων συμβατικών υποχρεώσεων (π.χ Υποχρέωση Παρόμοιας Χρήσης – Share Alike και λοιπές συμβατικές υποχρεώσεις), καθώς και συγκεκριμένων κανονιστικών συμπεριφορών, όπως η υποχρέωση παραπομπής (citation). Ο John Wilbanks προτείνει ευθέως, μέσα από τις πρακτικές, που υιοθέτησε το Science Commons, την προσφορά της επιστημονικής γνώσης στο δημόσιο τομέα (public domain) είτε μέσω της άδειας PDDL ή ακόμα καλύτερα της άδειας CC0. Στα πλαίσια της προσπάθειας για ένα ψηφιακό δημόσιο τομέα, ο οποίος απαιτεί δημιουργία υποδομών για ένα διαδίκτυο δεδομένων (data web) όλοι οι παράγοντες που το επηρεάζουν, όπως ο νόμος, η τεχνολογία, το περιεχόμενο και η κοινότητα, πρέπει να συνυπάρξουν αρμονικά.

Στην τελευταία συνεδρία επιχειρήθηκε να βρεθεί μια σειρά λύσεων προτεινόμενων πολιτικών. Ως βασικός στόχος τέθηκε η επανίδρυση και επέκταση του δημόσιου τομέα προς πάσα κατεύθυνση. Προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος αυτός απαιτούνται καλύτεροι και ρεαλιστικότεροι νόμοι, μεγαλύτερη δημόσια χρηματοδότηση, όχι υποχρεώσεις και συμβατικές ευθύνες όπως αυτές προκύπτουν σε κάθετες συμβατικές σχέσεις από πάνω προς τα κάτω. Επιπλέον θα πρέπει να υπάρξουν αντίστοιχα κίνητρα και τρόποι υποστήριξης των κοινών που θα αλλάξουν τον τρόπο λειτουργίας των κάθετων συμβατικών σχέσεων, γεγονός που πρέπει να προκύψει από κάτω προς τα πάνω. Υπογραμμίστηκε η ανάγκη αυξημένης συμβατότητας μεταξύ διαφορετικών χώρων που ανήκουν στην ευρύτερη επιστημονική σφαίρα και η ανάγκη δημιουργίας φιλικών σχέσεων ανάμεσα σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς μέσα από ελεύθερες άδειες, όπως είναι οι άδειες Creative Commons καθώς και οι άδειες με τις οποίες ο δημιουργός ή δικαιούχος ή απλός φορέας της γνώσης παραχωρεί το υλικό του στο δημόσιο τομέα ( CC0 και PDDL). Τονίστηκε επίσης η ανάγκη χρηματοδότησης εκ μέρους της ΕΕ, προκειμένου να δημιουργηθούν κοινότητες δεδομένων, οι οποίες βεβαίως θα είναι προσβάσιμες στο κοινό. Το συνέδριο έκλεισε τις εργασίες του με την ευχή πως το Communia Project μέσα από τις προτάσεις του θα βοηθήσει τη δημιουργία μιας ανοιχτής κοινωνίας γνώσης.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΝΟΥΣΙΑΣ, ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ LLM

104_239823

Σχετικά links:

http://www.communiaproject.eu

http://www.carloalberto.org

http://www.ivir.nl/indexenglish.html

http://sciencecommons.org/

http://creativecommons.org/

http://creativecommons.org/publicdomain/


Leave a Comment