Πρέπει τα έργα που παράγονται από τεχνητή νοημοσύνη (AI) (όπως μουσική, έργα τέχνης, ποιήματα κ.λπ.) να προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα;
Ενώ αυτή η ερώτηση φαίνεται απλή, η απάντηση σίγουρα δεν είναι. Συγκεντρώνει τεχνικά, νομικά και φιλοσοφικά ζητήματα σχετικά με τη «δημιουργικότητα» και αν οι μηχανές μπορούν να θεωρηθούν «συγγραφείς» που παράγουν «πρωτότυπα» έργα.
Σε αυτό το άρθρο, διερευνούμε μερικά από τα βασικά στοιχεία της προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων σε μια προσπάθεια να προσδιορίσουμε εάν η AI είναι σε θέση να δημιουργήσει έργα κατάλληλα για προστασία πνευματικών δικαιωμάτων. Σε αυτόν τον τρόπο, ελπίζουμε να ρίξουμε φως σε ορισμένα από τα ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας που ανακύπτουν γύρω από το νεοσύστατο πεδίο της τεχνολογίας AI.
Ποια έργα μπορούν να επωφεληθούν από την προστασία πνευματικών δικαιωμάτων;
Προκειμένου να προσδιοριστεί τι αποτελεί δημιουργικό έργο κατάλληλο για προστασία πνευματικών δικαιωμάτων, τα περισσότερα εθνικά καθεστώτα πνευματικών δικαιωμάτων βασίζονται, μεταξύ άλλων, στις έννοιες της δημιουργίας και της πρωτοτυπίας.
Η έννοια της δημιουργίας
Για ένα έργο που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα, πρέπει να υπάρχει δημιουργική συμμετοχή εκ μέρους ενός «συγγραφέα». Σε διεθνές επίπεδο, η Σύμβαση της Βέρνης ορίζει ότι «η προστασία θα λειτουργεί προς όφελος του δημιουργού» (άρθρο 2.6), αλλά δεν ορίζει τον «συγγραφέα». Ομοίως, στον νόμο περί πνευματικών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) , δεν υπάρχει ορισμός του «συγγραφέα», αλλά η νομολογία έχει αποδείξει ότι προστατεύονται μόνο ανθρώπινα δημιουργήματα.
Αυτή η υπόθεση αντικατοπτρίζεται στους εθνικούς νόμους χωρών όπως η Γαλλία, η Γερμανία και η Ισπανία, που δηλώνουν ότι τα έργα πρέπει να φέρουν το αποτύπωμα της προσωπικότητας του συγγραφέα. Καθώς τα συστήματα AI δεν έχουν προσωπικότητα που θα μπορούσαν να αποτυπώσουν σε αυτό που παράγουν, η συγγραφή είναι πέρα από τα όρια για την AI.
Σε χώρες με παράδοση κοινού δικαίου (Καναδάς, Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, ΗΠΑ, κ.λπ.), ο νόμος περί πνευματικών δικαιωμάτων ακολουθεί τη θεωρητική χρησιμότητα, σύμφωνα με την οποία παρέχονται κίνητρα και ανταμοιβές για τη δημιουργία έργων με αντάλλαγμα την πρόσβαση του κοινού, ως θέμα κοινωνικής πρόνοιας. Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, η προσωπικότητα δεν είναι τόσο κεντρική στην έννοια του συγγραφέα, γεγονός που υποδηλώνει ότι μια πόρτα θα μπορούσε να παραμείνει ανοιχτή για τους μη ανθρώπινους συγγραφείς. Ωστόσο, η υπόθεση Monkey selfie του 2016 στις ΗΠΑ διαπίστωσε ότι δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν πνευματικά δικαιώματα σε φωτογραφίες που τραβήχτηκαν από έναν πίθηκο, ακριβώς επειδή οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση.
Στο ίδιο πνεύμα, το γραφείο πνευματικών δικαιωμάτων των ΗΠΑ θεωρεί ότι έργα που δημιουργούνται από ζώα δεν έχουν δικαίωμα εγγραφής. Επομένως, ένα έργο πρέπει να έχει συνταχθεί από έναν άνθρωπο για να είναι καταχωρίσιμο. Αν και ορισμένοι θεωρούνται ως μια λύση για το πρόβλημα, το δόγμα των εργασιών προς ενοικίαση των ΗΠΑ δεν παρέχει επίσης λύση, γιατί εξακολουθεί να απαιτεί έναν άνθρωπο να έχει προσληφθεί για να δημιουργήσει ένα έργο, του οποίου τα πνευματικά δικαιώματα ανήκουν στον εργοδότη τους.
Καθώς τα συστήματα AI δεν έχουν προσωπικότητα που θα μπορούσαν να αποτυπώσουν σε αυτό που παράγουν, η συγγραφή είναι πέρα από τα όρια για την AI. Ωστόσο, ορισμένες χώρες (π.χ. Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία και Νέα Ζηλανδία) παρέχουν προστασία που μοιάζει με πνευματικά δικαιώματα σε έργα που δημιουργούνται από υπολογιστή. Ο νόμος περί πνευματικών δικαιωμάτων του Ηνωμένου Βασιλείου Act 1988, για παράδειγμα, δημιουργεί ένα νομικό fiction για έργα που παράγονται από υπολογιστή, όπου δεν υπάρχει ανθρώπινος συγγραφέας. Μια σημαντική απόχρωση είναι ότι αυτή η διάταξη προυποθέτει κάποια μορφή δημιουργικής παρέμβασης από έναν άνθρωπο και όχι από αυτόνομη, χωρίς ανθρώπινη παραγωγή μόνο από ένα πρόγραμμα υπολογιστή.
Η απαίτηση πρωτοτυπίας
Οι δικαιοδοσίες του κοινού δικαίου έχουν γενικά χαμηλό όριο για την πρωτοτυπία, απαιτώντας μόνο ένα ελάχιστο επίπεδο δημιουργικότητας ή πνευματικής εργασίας και ανεξάρτητη δημιουργία για ένα έργο που θα προστατεύεται. Η λέξη «πρωτοτυπία» σε αυτό το πλαίσιο αναφέρεται στον συγγραφέα ως «προέλευση» ενός έργου, παρά σε οποιοδήποτε πρότυπο δημιουργικότητας. Ορισμένες άλλες χώρες, όπως η Βραζιλία, προσεγγίζουν την πρωτοτυπία διαφορετικά και δηλώνουν ότι όλα τα έργα που δεν εμπίπτουν στη λίστα των έργων που ορίζονται ρητά ως «μη προστατευμένα έργα» μπορούν να προστατευτούν.
Σύμφωνα με τη νομοθεσία και τη νομολογία της ΕΕ, (Council Directive 2009/24/EC, Art 1, protection of computer programs as “the author’s own intellectual creation”; Database Directive 96/9/EC, Art 3(1); Case C‐5/08, Infopaq, ECLI:EU:C:2009:465; Information Society Directive, 2001/29/EC.) ένα έργο είναι πρωτότυπο εάν αντικατοπτρίζει την «πνευματική δημιουργία του συγγραφέα», δηλαδή την έκφραση της προσωπικής πινελιάς του συγγραφέα και το αποτέλεσμα ελεύθερων και δημιουργικών επιλογών.
Εν ολίγοις, τόσο η νομοθεσία της ΕΕ όσο και των ΗΠΑ καθορίζουν την ανάγκη το έργο να είναι το άμεσο αιτιώδες αποτέλεσμα της ανθρώπινης δράσης. Αυτό συνεπάγεται ότι η AI, όπως αυτή τη στιγμή νοείται ως νοημοσύνη που εφαρμόζεται πλήρως μέσω υπολογιστικών μέσων, δεν μπορεί να κάνει ελεύθερες και δημιουργικές επιλογές από μόνη της και ότι η έννοια της δημιουργικότητας δεν ισχύει για τις μηχανές.
Οικονομία των παραγόμενων από την τεχνητή νοημοσύνη προϊόντων: κίνητρα, αγορές και μονοπώλια εκμετάλλευσης
Αφήνοντας εκτός τις θεωρίες για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων και τις μάλλον αφηρημένες έννοιες της δημιουργίας και της πρωτοτυπίας (και το ακόμη πιο υποθετικό ζήτημα των μηχανών που έχουν προσωπικότητα και κατέχουν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας), το πραγματικό ερώτημα που πρέπει να αναρωτηθούμε σχετίζεται με το οικονομικό περιβάλλον γύρω από το AI που δημιουργεί περιεχόμενο.
Υπάρχει αγορά για περιεχόμενο που δημιουργείται από AI; Μήπως οι άνθρωποι θέλουν πραγματικά να ακούσουν μουσική που παράγεται από τον αλγόριθμο Nirvana ή τη βαθιά πνευματική ικανότητα της Google για πιάνο, να βυθιστούν στα γραπτά ενός λογοτεχνικού ρομπότ ή να κρεμάσουν έναν Rembrandt, ή έναν Van Gogh που θυμίζει Starry Night ή ένα θολό πορτρέτο ενός φανταστικού αριστοκράτη στο σαλόνι τους που δημιουργήθηκαν από υπολογιστές και μάλιστα να πρέπει να πληρώσουν για κάτι τέτοιο;
Και αν ναι, τα προϊόντα που δημιουργούνται από AI θα ανταγωνίζονται πραγματικά τα καλλιτεχνικά και λογοτεχνικά έργα που παράγονται από ανθρώπους, ως υποκατάστατα αγαθά;
Θα μπορούσαν τα δισεκατομμύρια outputs που παράγονται από AI γρηγορότερα από όσα θα μπορούσε να παράγει ή ακόμη και να καταναλώνει ο άνθρωπος, να χρειάζονται αποκλειστικότητα (που τεχνητά τεκμηριώνεται στην αγορά μέσω ενός «μονοπωλίου εκμετάλλευσης» πνευματικών δικαιωμάτων) για να αποφευχθεί η αποτυχία της αγοράς;
Φυσικά, οι προγραμματιστές τεχνολογίας τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να περιμένουν να έχουν κίνητρα να επενδύσουν στην καινοτομία, την έρευνα και την ανάπτυξη για να βοηθήσουν στην επίλυση των προβλημάτων του κόσμου και να κάνουν την τεχνητή νοημοσύνη όσο το δυνατόν πιο χρήσιμη για την κοινωνία. Ωστόσο, η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων των «καλλιτεχνικών» outputs από ένα σύστημα AI δεν είναι ο κατάλληλος μηχανισμός για την τόνωση αυτής της εξέλιξης.
Ο αθέμιτος ανταγωνισμός και ο νόμος περί διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (και σε κάποιο βαθμό, ο υφιστάμενος νόμος περί πνευματικών δικαιωμάτων που προστατεύει το λογισμικό ως λογοτεχνικά έργα) είναι πολύ πιο κατάλληλος για την τόνωση της καινοτομίας και τη διασφάλιση της απόδοσης των επενδύσεων για την ανάπτυξη της τεχνολογίας AI.
Δεν υπάρχει σαφήνεια, πόσο μάλλον συναίνεση σχετικά με τον τρόπο καθορισμού του νεογέννητου και μη διαγραμμένου πεδίου της τεχνολογίας AI. Οποιαδήποτε απόπειρα ρύθμισης είναι πρόωρη, ειδικά μέσω ενός ήδη υπερβολικά φορολογημένου συστήματος πνευματικών δικαιωμάτων που έχει δημιουργηθεό για σκοπούς που εκτείνονται πολύ πέρα από τους αρχικούς σκοπούς.
H AI πρέπει να διερευνηθεί και να κατανοηθεί σωστά προτού εξεταστούν σοβαρά ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας ή ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα outputs που δημιουργούνται από AI θα πρέπει να ανήκουν στο Κοινό Κτήμα (Public Domain), τουλάχιστον εν αναμονή μιας σαφέστερης κατανόησης αυτής της εξελισσόμενης τεχνολογίας.
Πηγή άρθρου: https://creativecommons.org